Dr Henryk Jordan (ur. 1842 w Przemyślu, zm. 1907 w Krakowie)

Henryk Jordan był postacią, która na trwale zmieniła Kraków. Zmiany te miały miejsce nie tylko w sferze urbanistycznej, ale także na gruncie świadomości społecznej, nauk medycznych, sportu i patriotyzmu. Z ulicy Krupniczej, gdzie znajduje się siedziba Centrum Młodzieży, w odległości zaledwie kilku przecznic można zaobserwować do dziś rezultaty pracy, zaangażowania i myśli Jordana.

Dziełem życia, patrząc z perspektywy naszego miasta, a zarazem swoistym pomnikiem Henryka Jordana jest Park Jordana. Powstał w 1889 roku, w czasach, kiedy medycyna i pedagogika zaczynały dopiero dostrzegać konieczność ruchu i zabawy dla zdrowia i prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Park, jakiego wcześniej nie było na terenie Polski w żadnym z zaborów, stał się w owym czasie jedną z najważniejszych atrakcji Krakowa, licznie odwiedzaną przez przybywających z kraju i z zagranicy. Henryk Jordan sfinansował powstanie parku, przez lata dofinansowywał także jego funkcjonowanie. Nie chodziło tylko o stworzenie terenu zielonego, ale przede wszystkim o miejsce dla rekreacji i rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży. Jordan wyposażył park w nowoczesną infrastrukturę sportową, którą osobiście sprowadzał z zagranicy. Opracował plan ćwiczeń, zatrudniał instruktorów, motywował najlepszych sportowców wkładem na książeczki oszczędnościowe, nadzorował akcję dożywiania dzieci, dbał także o rozwój patriotyzmu, organizując szkolenia wojskowe oraz ustawiając w parku pomniki znanych Polaków. Szczególną wagę przykładał do rozwoju fizycznego dziewcząt, w którym - będąc przecież wybitnym ginekologiem-położnikiem - upatrywał fundament zdrowia kobiecego i kondycji przyszłych pokoleń. Opracował specjalny zestaw ćwiczeń dla grup żeńskich wzorując się na „gimnastyce szwedzkiej”, którą zafascynował się jeszcze w czasach młodości, kiedy zarabiał na życie grywając na fortepianie w klubach gimnastycznych w Nowym Jorku. Sprawując funkcję kuratora parku, dr Jordan dbał o atrakcyjność ćwiczeń wprowadzając coraz nowsze, podpatrzone w różnych krajach gry i zabawy. W 1890 roku, po powrocie z Niemiec, zapoczątkował grę w piłkę nożną, która szybko zyskała na popularności. Pierwszy mecz odbył się właśnie w Parku Jordana. Zainteresowanie działalnością parku było ogromne, po kilkunastu latach od otwarcia ćwiczyły w nim 32 tysiące dzieci i młodzieży.

Idąc ulicą Krupniczą od Parku Jordana w stronę starego miasta dojdziemy do Uniwersytetu Jagiellońskiego – uczelni, w której Henryk Jordan studiował i gdzie jego wybitny umysł, talent i niestrudzony wysiłek zaowocowały znaczącym postępem w rozwoju medycyny. Henryk Jordan studiował medycynę w Krakowie, ale także w Wiedniu, prowadził praktykę ginekologiczną i położniczą w Nowym Jorku, Anglii i Niemczech. Za granicą zakładał cieszące się powodzeniem szkoły dla położnych. Już jako ceniony lekarz z dużym doświadczeniem był kierownikiem Katedry Ginekologii i Położnictwa UJ (gdzie na własny koszt wprowadził rurociąg z ciepłą wodą i urządzenia do sterylizacji), dwukrotnie pełnił funkcję dziekana na Wydziale Lekarskim UJ. Publikował książki, artykuły i podręczniki naukowe, także popularno-naukowe informatory, które wydawał własnym sumptem i rozprowadzał wśród ubogiej ludności. Angażował się w działalność wielu instytucji związanych z medycyną, m.in. kierował Krakowskim Towarzystwem Ginekologicznym i Krakowskim Towarzystwem Lekarskim, tworzył Towarzystwo Opieki Zdrowia i Towarzystwo Samopomocy Lekarzy. Jako poseł na Sejm Galicyjski walczył o reformę szpitalnictwa, system opieki nad osobami niepełnosprawnymi, a także chorymi na gruźlicę i chorymi psychicznie. Sława Jordana jako lekarza sięgała daleko poza Kraków. Leczył żeńską część Habsburgów, co między innymi pozwoliło mu sfinansować budowę Parku Jordana.

20 minut pieszo od siedziby Centrum Młodzieży, pomiędzy aleją A. Grottgera a ul. Mazowiecką znajduje się osiedle Modrzejówka, wybudowane przez Towarzystwo Tanich Mieszkań dla robotników katolickich w Krakowie, założone przez doktora Henryka Jordana. Doktor Jordan miał pacjentów nie tylko wśród najbogatszych, leczył też mieszczan oraz - zwykle bezpłatnie - niższe warstwy społeczne, dlatego dobrze zdawał sobie sprawę, w jak trudnych warunkach mieszkają robotnicy. Założenie Towarzystwa, pozyskanie darczyńców i wybudowanie dla około 100 rodzin domów spełniających najwyższe ówczesne standardy (woda, kanalizacja, elektryczność) było jednym z ważniejszych przedsięwzięć na polu działalności społecznej Jordana. Wspomagał, często z własnej kieszeni, uboższych studentów medycyny, założył Stowarzyszenie dla Dożywiania Ciepłą Strawą Ubogich Dzieci. Działał na rzecz rozwoju polskiego handlu i przemysłu. Angażował się w pomoc emigrantom politycznym z pozostałych zaborów, a chcąc przeciwdziałać germanizacji polskiej młodzieży - zapraszał na wakacje do Zakopanego studentów z zaboru pruskiego. Aby cele swoje móc lepiej realizować, pełnił ważne funkcje społeczne – radnego miasta Krakowa oraz posła na galicyjski Sejm Krajowy.

Idąc Plantami natkniemy się na pomniki Lilli Wenedy oraz Grażyny. Powstały one dzięki staraniom i finansowaniu doktora Jordana, który głęboko wierzył, że kultura, sztuka i religia są niezbędne dla odbudowy narodu polskiego i nie mniej ważne niż zdrowie. Autorem obu pomników był krakowski rzeźbiarz Alfred Daun, którego Jordan wspierał finansowo w czasie studiowania w Monachium. Dzięki pomocy doktora wykształcił się również malarz Stanisław Wolski. Edukację kulturalną i patriotyczną wplatał Jordan w program edukacyjny uczestników zajęć sportowych w Parku Jordana, propagował wykorzystanie muzyki, zwłaszcza śpiewu, jako źródła wzorców, inspiracji i przyjemności dla dzieci i młodzieży, założył chór młodzieży rzemieślniczej, był prezesem Towarzystwa Muzycznego w Krakowie i Towarzystwa „Harmonia”.

Z perspektywy działalności Centrum Młodzieży trzeba podkreślić, że doktor Jordan był wybitnym pedagogiem, rozumiejącym potrzebę edukacji pozaszkolnej i sięgającym po metody, które do dziś uznaje się za nowoczesne. Był prezesem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. Przykładał wagę do form kształcenia praktyczno-technicznego, zakładając dla młodzieży szkół średnich warsztaty stolarskie, tokarskie, snycerskie, ślusarskie, a także działki kwiatowo-warzywne. Zorganizował szereg zajęć w Parku Jordana dla młodzieży rzemieślniczej, aby wspomóc jej rozwój i edukację, rozumiał bowiem problemy nastolatków terminujących w zakładach często daleko od domu, za minimalne wynagrodzenie, nadmiernie obciążonych pracą. Niestrudzenie walczył o poprawę zdrowia dzieci i młodzieży. To między innymi dzięki jego wysiłkom w szkołach pojawiły się przerwy między lekcjami jako czas przeznaczony na ruch i zabawę, lekcje wf-u i pielęgniarka szkolna, a nauczyciele wf-u zaczęli kształcić się na UJ. Ciągle być poważnym i nieustannie pracować żaden człowiek nie zdoła. Zmęczone ciało wymaga odpoczynku, znużony umysł wymaga wytchnienia, a dusza pragnie wesołości, tego nastroju, który życie milszym czyni – mawiał Jordan.

Henryk Jordan zmarł 18 maja 1907 roku w mieszkaniu przy ulicy Wiślnej w Krakowie. Jego pogrzeb zgromadził tłumy krakowian. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim. W 1914 roku postawiono w Parku Jordana jego pomnik, na centralnym miejscu w otoczeniu popiersi sławnych Polaków. Na postumencie wyryto napis: „Żeś o siły i zdrowie młodzieży serdecznie się troszczył nie szczędząc mienia i trudu, błogosławić Ci będą przyszłe pokolenia narodu”.
Jeszcze za życia Henryk Jordan odznaczony został austriackim Orderem Żelaznej Korony, a w 1936 r. pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1974 Towarzystwo Przyjaciół Dzieci ustanowiło Medal im. dra Henryka Jordana – odznaczenie przyznawane za systematyczną pracę na polu rekreacji i usportowienia dzieci i młodzieży.